Στα πλαίσια της σειράς "20 μεταφραστών κάτω από 40", μιλήσαμε με τον μεταφραστή της ποίησης, τον πολιτισμό και τον καλλιτέχνη βίντεο Maryam Monalisa Gharavi της Πέρσης και της Πορτογαλίας.
Πρόσφατη μετάφραση: Algaravias από τον Waly Salomão
Εξωσχολικά: Ποιητής (Η αποστασιοποιητική επίδραση, BlazeVOX, 2016); Λέκτορας (Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ). Contributing Editor (Η Νέα Έρευνα); Καλλιτέχνης, Καλλιτέχνης βίντεο
Τιμές: Τιμές: 2017 Επίσημος βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης PEN; 2014-2015 Μεταδιδακτορικός Συνεργάτης της Fulbright
Διαβάστε: "Ποίημα με τζετ-καθυστερημένο" από τον Waly Salomão
Πώς σχετίζεται η μετάφραση με το έργο τέχνης σας;
Με την αυστηρότερη έννοια της μετάφρασης (από το translatio, "μεταφέρεται") συνεπάγεται μετατροπή, μεταφορά ή ανακατεύθυνση μπροστά και πίσω. Για μένα, όμως, λειτουργεί στο έργο μου μέσω ενός γενετικού μητρώου. Με απλά λόγια, στην καλλιτεχνική διαδικασία ένα πράγμα μπορεί να πολλαπλασιαστεί και να δημιουργήσει πολλά άλλα πράγματα. Αυτό μπορεί να συμβεί σε μια σειρά αντιπαραθέσεων. Αυτή είναι η δυνατότητα μετάφρασης που μας δίνει, εκτός από μια στενή κατανόηση της "μιας γλώσσας σε μια άλλη", και έχει απολύτως θέση στην εικαστική μου τέχνη επειδή εργάζεται σε μη ιεραρχικές σειρές - πέρα από, ας πούμε, δυαδική αντίθεση - είναι μια ισχυρή τάση. Διάχυση, επέκταση, πολλαπλότητα δυνατοτήτων από ένα ξεχωριστό σημείο εκκίνησης - αυτό το βλέπω να λειτουργεί.
Υπάρχουν πιο προφανείς και κυριολεκτικοί τρόποι, φυσικά. Στο ιερό, που γυρίστηκε σε καταφύγιο γαϊδάρου, έγραψα το σενάριο στην περσική και υποτίμησα την ταινία στα αγγλικά, διατηρώντας τον διάλογο στην αρχική γλώσσα. Αυτή ήταν μια πολύ σκόπιμη επιλογή από τότε που η ταινία δημιούργησε μια σχέση ενεργοποίησης μεταξύ του παρακολουθούμενου κοινού και των ζώων και των αφηγητών που παρακολουθούνται και ακούγονται.
Πιστεύετε ότι η Περσική είναι μια γλώσσα που δεν έχει μεταφραστεί (στα αγγλικά); Γιατί νομίζετε ότι αυτό είναι; Η Περσική είναι η μητρική μου γλώσσα και η γλώσσα που μιλώ με την οικογένειά μου, γι 'αυτό αποδίδω μια ζεστασιά και εγγύτητα σε αυτήν. Διατηρώντας αυτό το οικείο συναίσθημα, καθώς και το εύρος της κλασικής και της σύγχρονης λογοτεχνίας, είναι μια απόδειξη της πλαστικότητας του και εύχομαι περισσότεροι άνθρωποι να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό εξαιτίας αυτής της λατρείας. Όσον αφορά τη γεωπολιτική, ωστόσο, είναι ένα δίκοπο σπαθί.
Από τη μία πλευρά, υπάρχει ενδιαφέρον για τον Περσικό ή το Ιράν (καθώς όλοι οι Ιρανοί δεν μιλούν περσικά και όχι όλοι οι Πέρσες μιλάνε ιρανικά) λόγω της πολιτικής εχθροπραξίας που έπληξε τον εαυτό του τουλάχιστον από τα μέσα του 20ού αιώνα και πολύ περισσότερο πίσω στο ιστορικό συνεχόμενο. Όταν μια κουλτούρα ή μια γλώσσα μειώνεται ή ζωντανεύεται από το πολιτικοποιημένο κέλυφος της, πρέπει να θέσουμε το ερώτημα γιατί - όπως το αυξανόμενο ενδιαφέρον μετά την ένταξη του Ιράν στον «άξονα του κακού». Και αν χρειαζόμαστε τη λογοτεχνία για να εξανθρωπιστούμε ένα δαιμονοποιημένο λαό, σαν να τίθεται υπό αμφισβήτηση η ανθρωπότητα, θα πρέπει να απορρίψουμε απόλυτα αυτόν τον ισχυρισμό.
Από την άλλη πλευρά, αν και δεν μπορώ να υπολογίσω με ακρίβεια το ενδιαφέρον του Βορειοαμερικανού αναγνώστη της λογοτεχνίας, τα βιβλία εμφανίζονται στο δημόσιο τομέα εξαιτίας των προσπαθειών εκείνων που ενδιαφέρονται βαθιά γι 'αυτούς. Υπάρχει κάτι που πρέπει να ειπωθεί ότι απαιτεί να βιώσει μια συνείδηση έξω από το άμεσο σημείο πρόσβασης. Από τη σκοπιά του δημιουργού, αν το πιστεύετε επειγόντως και το ακολουθήσετε με τη φροντίδα που απαιτεί, οι άνθρωποι συγκεντρώνονται. Έτσι, πέρα από το "μαλακό" Orientalism ή τον ιμπεριαλισμό γύρω από αυτή τη γλώσσα, ελπίζω ότι οι άνθρωποι θα δημιουργήσουν ή θα ανταποκριθούν σε αυτή τη ζήτηση.
Μεταφράσατε τον Waly Salomão, ο οποίος ήταν ο ίδιος συριακά-βραζιλιάνος. Τι σας έφερε στο έργο του; Και έχετε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη συριακή διασπορά; Ήμουν φοιτητής κολλεγίων που ζούσε στο Ρίο ντε Τζανέιρο όταν ο Waly ήταν ζωντανός και παρόλο που πέθανε πριν μπορώ να τον συναντήσω, δεν πιστεύω ότι η συνάντηση ήταν τυχαία. Επειδή μετέφερε τόσο δυναμική παρουσία στο Ρίο - όχι μόνο ως πολιτιστική φιγούρα, αλλά και για κάποιον που θα αναδύθηκε και θα έδινε έντονες αναγνώσεις στο δρόμο του έργου του - πολλοί απλοί άνθρωποι τον γνώριζαν. Άνθρωποι που δεν συνδέονται απαραίτητα με τη λογοτεχνία γνώριζαν την ποίησή του, η οποία έχει νόημα δεδομένου του τι θεωρούμε ως "μικρό" ακροατήριο ποίησης στη σύγχρονη κοινωνία. Ο ιδιοκτήτης μου με έδειξε στο έργο του και ήμουν γαντζώθηκε. Καταλήξαμε να συναντήσω έναν στενό φίλο του, τον Ντάνκαν Λίντσαϊ, και κατέληξα να βγάζω τα βήματά του σε βιβλιοπωλεία και λογοτεχνικά καφέ σε όλη την πόλη. Μέχρι τη στιγμή που ήμουν κοντά για να τον συναντήσω - και αποδείχθηκε ότι κατοικούσαμε στην ίδια γειτονιά - πέθανε ξαφνικά. Η μετάφραση του Αλγκαβάβια έγινε μια προσωπική αποστολή από εκείνη την εποχή και ο θάνατός του έγινε το θέμα ενός από τα πρώτα ποιήματα που δημοσίευσα ποτέ: "Ενάντια στο Νεπεντ".
Η σύνδεση του Waly με τις βραζιλιάνικες μορφές τέχνης -ιδιαίτερα με τον τροπικισμό- και οι άνθρωποι που συνδέονται με αυτές είναι σαφείς. Νομίζω ότι πέρασε τα όρια του τροπικού σε θέματα και ευαισθησίας, και νωρίς, πριν από τη μετάφραση του Αλγαβαβιά, έγραψα ένα άρθρο που ονομάζεται "Ταξίδι και Αντίσωμα Ταξιδιού", το οποίο υποστηρίζει ουσιαστικά το σημείο αυτό. Η πολυπλοκότητα που βρίσκεται μέσα στην ηρεμία - αν μπορεί κανείς να ξεπεράσει την εσωτερική ανησυχία και αναταραχή - είναι μια κεντρική αρχή του, και ένιωσα συγγένεια για αυτή την ιδέα στη διαδικασία της μετάφρασης του βιβλίου. Πέρασα κάθε Σαββατοκύριακο για ένα μακρύ και ζεστό καλοκαίρι στα ασυγκράτητα βάθη ενός στούντιο εργασίας στο υπόγειο, μεταφέροντας περίπου δύο ποιήματα τη φορά. Είναι μια διαδικασία που περνάτε από μόνη της, αλλά ποτέ δεν είναι μοναχική. Το χιούμορ και η πολυπλοκότητα της ποίησής του ήταν ζεστοί σύντροφοι. Είναι επίσης ένα βιβλίο που ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του από την άποψη της ψηφιακής ευαισθητοποίησης και αυτό έδωσε το ενδιαφέρον μου ως κάποιος που έρχεται στον κόσμο στην εποχή του Διαδικτύου. Το "RIO (coliquial-modernista).DOC" γράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του '90, αλλά η αντίληψη είναι για κάποιον που γράφει 20 χρόνια πέρα από αυτό. Το βιβλίο είναι ως μαντείο για τα δύο απομεινάρια της νεωτερικότητας, το εφήμερο και το εικονικό.
Μετά την πρώτη μου συνάντηση στη Βραζιλία κατέληξα να μελετάω αραβικά στη Συρία. Ένα από αυτά τα ταξίδια εντοπίσα τα βήματα της Waly στο σπίτι του προγόνου στο Arwad, το μόνο νησί της χώρας. Όταν φτάσα εκεί κρατούσα ένα αντίγραφο πρώτης έκδοσης του Αλγκαβαβιά, το οποίο είχε φωτογραφία της ακτής στο εξώφυλλο του. Ήταν κάπως μαγικό να κρατήσουμε το κάλυμμα του βιβλίου - που δείχνει ιστιοφόρα και αλιευτικά πλοία - στο φόντο της πραγματικής θέσης. Αυτή η προσωπική μυθολογία του Αλγκαβαβιά - για την κατασκευή σπιτιού σε ξένες γλώσσες και μεταβατικές θέσεις - είναι πολύ κοντά μου.
Φυσικά, η Συρία έχει καταστραφεί από τότε, με το συριακό λαό να φεύγει για τη ζωή του με μεγάλη απογοήτευση. Αυτή η γη που έχει δώσει στον κόσμο αμέτρητα δώρα έχει πεθάνει πέρα από την πεποίθηση.
Ποιοι ή ποιοι είναι μερικοί μη μεταφρασμένοι συγγραφείς ή έργα από πορτογαλικά ή περσικά που θα θέλατε να δείτε στα αγγλικά; Γιατί; Πρόσφατα διαβάζω μια μακρά σειρά βιβλίων από συγγραφείς με καρκίνο και προσπάθησα να βρω μια αγγλική μετάφραση των αρχείων καρκίνου του ζωγράφου Christoph Schlingensief, ο Heaven Can not Be as Beautiful όσο είναι εδώ! (Οπότε ο γερμανός μου είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Αυτό είναι το βιβλίο που ήθελα περισσότερο να αποκτήσω πρόσβαση. Παρά την ιδέα ότι οι αγγλοευρωπαίοι συγγραφείς είναι απλά διαθέσιμοι, η πρόσβαση αρνείται!
Όσον αφορά τα πορτογαλικά, εύχομαι περισσότεροι άνθρωποι να γνωρίζουν τα έργα της Ana Cristina César, που ήταν ταυτόχρονα ποιητής και μεταφραστής. Συνήθως συγκρίνεται με τη Sylvia Plath - και η αυτοκτονία της το 1983 μπορεί να έχει εδραιώσει αυτή τη σύνδεση. Το Inéditos e Dispersos είναι κάτι που έφερα πολύ μαζί μου στο Ρίο. Στην Περσική, αισθάνομαι ίσως η ισχυρότερη σχέση με τον Mehdi Akhavan-Sales, όσον αφορά τον αντίκτυπο τόσο της παραγωγικής γραφής όσο και των πολιτικών δεσμεύσεών μου για μένα. Ήταν φυλακισμένος αφού οι ΗΠΑ βοήθησαν να δολοφονηθεί ο Πρωθυπουργός Mohammad Mossadegh.
Ποια είναι η πρόσφατη πρόκληση μετάφρασης που αντιμετωπίσατε; Μερικοί από τους νεολογισμούς και τις λεξικές διακυμάνσεις της Waly ήταν τόσο ασυνήθιστοι που όταν τους έδιναν σε βραζιλιάνους ή πορτογάλους ντόπιους, όλοι είχαν την ίδια απάντηση. "Αυτό είναι τόσο δύσκολο!" Ωστόσο, υπάρχει κάτι πολύ οικείο στη δυσκολία, επειδή κατάλαβαν το ποίημα χωρίς απαραίτητα να είναι σε θέση να εξηγήσουν την εφευρεθείσα ή ποικίλη λέξη. Βρίσκω αυτό το μείγμα προσβασιμότητας και δυσκολίας συναρπαστικό. Ένα πλεονέκτημα που έχετε ως μη-γηγενής ομιλητής, βρίσκω, προσεγγίζει ολόκληρο το κείμενο με κάποια απόσταση. Θεωρώ ότι βοηθάει τεράστια κατά τη μετάφραση της επινοηθείσας σύνταξης ή των πολιτισμικά εγγεγραμμένων λέξεων. Στο "Ποίημα με τζετ-καθυστερημένο", γράφει ο Waly, "ένα παλάβα OXENTE". Είναι ένα ιδιαίτερο θαυμασμό, από την εκδοχή "oh gente!" Για να διατηρήσω την περιφερειακή ευαισθησία που ενσωματώνεται σε αυτή τη λέξη, την μεταφράσα στο "LAWD", ένα παρόμοιο θαυμαστικό που επικρατούσε στην ομιλία του Αμερικάνικου Νότου, όπου έζησα ως παιδί.
